Hoe ontstaan files? Ik begrijp dat er weinig onderzoek naar is gedaan.

Ik kan een ervaring delen uit de tijd dat ik in militaire dienst bij de Cavalerie zat en waarbij het in eerste instantie weliswaar om het tegendeel van files gaat – voorkomen van te veel ruimte – maar waardoor filevorming zou kunnen worden verklaard.

Tanks

Het ging zo: in dienst reden we met tanks achter elkaar aan, door steden en dorpen, over de Duitse autobahn en op kleine plattelandswegen. De voorste van mijn vijf tanks mocht niet harder dan zo’n veertig km per uur rijden. De ervaring leerde dat de achterste tank continue tenminste zestig of zeventig kilometer per uur of harder moest rijden om aansluiting te houden.

Hoe dat te verklaren?

Als de de voorste tank optrok, deden de anderen daar achter dat ook, maar ná elkaar. Daardoor ontstond er ruimte. Tussen de voorste en de achterste tank kon zodoende een verschil van vele seconden ontstaan. Om dat weer in te halen gaat de een na de ander harder rijden, de achterste moet ‘scheuren’ om de anderen bij te houden.

Lopend in de bossen, achter elkaar aan, gaf eenzelfde effect. ’s Nachts kon je door dit vertragingseffect elkaar hopeloos kwijtraken. Er werd speciaal op geoefend. Als we geen licht mochten gebruiken, plakten we een witte sticker op de helm van de voorganger.

Stoplicht

In het dagelijkse verkeer zie je het bij een stoplicht gebeuren: het licht wordt groen, met een beetje geluk gaat de eerste auto rijden. Alle auto’s daarachter doen dat ook, maar ná elkaar. Ze letten op de auto voor hen. Zo ontstaat de ruimte. Als elke auto op het moment van groen worden zou gaan rijden, is de weg veel sneller leeg. Verkeerstechnisch veel efficiënter.
Wat hier gebeurt is op zich helemaal niet erg. Het is secondenwerk, maar zo ontstaat er, als het wat drukker is, een file bij dat stoplicht.

Harmonica

Dit effect verklaart ook waarom je, staand in de file, ineens toch weer redelijk hard kunt rijden en even later weer stil staat, zoals boven verklaard. Als een harmonica.

Bij files gebeurt precies het tegenovergestelde: iemand gaat langzamer rijden, daarachter doet men hetzelfde, steeds net iets later, dus ook weer ná elkaar. Vertraging van aanvankelijk seconden, leidt verder naar achteren tot stilstand.