In De Volkskrant las ik een interessante column van Bert Wagendorp over wat er nou precies met Brexit gebeurd was. Hoe het zover had kunnen komen. Engeland uit de EU, men zag het niet aankomen. Ik ook niet. De peilingen hadden iedereen op het verkeerde been gezet. Ik herinner me nog mijn verbijstering op de ochtend van de uitslag. Maar dat ligt achter ons.

Quotes

Wagendorp stelde dat het referendum was gewonnen door ‘de verzamelde onbenulligheid’. Het gevolg van wat de ‘democratie over zichzelf heeft afgeroepen – als je een referendum ziet als democratisch middel en niet als gelegitimeerde manipulatie en hysterische besluitvorming’. En ‘het referendum als snelste route naar een marginaal bestaan’. ‘Pech voor de jongeren, gefuckt door babyboomers en andere grijsaards’. ‘De Britten hebben zich teruggetrokken in een droom, in heimwee naar een land dat nooit heeft bestaan’.
‘De Unie heeft nu de kans te hervormen, zich daadkrachtiger te maken en de burgers in de lidstaten ervan te overtuigen dat er helemaal geen andere rationele keuze is dan een sterk, democratisch en eensgezind Europa. Het alternatief is verval en chaos’.
Het ‘dwaallicht Wilders begon meteen over een Nederlands EU-referendum’, bijgevallen door ‘een andere salonpopulist, Van Bommel van de SP’. ‘Zij voeden rancune’ en wrok.

Middenin de roos. Zo denk ik er ook over.

Ook las ik een column over dit onderwerp van Heleen Mees. Zij stelde dat het wel degelijk de economie is, die bij Brexit de hoofdrol heeft gespeeld. Of, zoals Bill Clinton ooit zei: “It’s the economy, stupid!”

Het is allemaal waar. Maar er is meer. De economie is vanzelfsprekend één van de motoren achter de Brexit. De belangrijkste is naar mijn smaak echter de onderbuik. Want mensen stemmen – ontevreden als ze zijn – op het gevoel, met de onderbuik. “Ik stemde vóór omdat ik dacht we in de EU zouden blijven”, viel er in Engeland na de uitslag te horen.

Bregret

Zo lazen we later dan ook over Bregret, de spijt die velen hebben. Het is het bewijs dat onderbuikgevoelens de hoofdoorzaak zijn. Het volk wil gehoord worden, net als in Nederland bij het Oekraïne referendum. Het ging helemaal niet over de Oekraïne. Het volk realiseert zich dat het alleen om een protest-stem gaat. Het gaat niet om het winnen, het gaat om het protest. De ‘man in de straat’, begrijpt heel goed dat er leiders nodig zijn, dat de leiders keuzen maken en dat ze soms aan het kortste eind trekken. Als dat te vaak gebeurt en te lang, volgt de proteststem. In Engeland Brexit, in Nederland het Oekraïne referendum en de opkomst van de PVV, in Frankrijk Marine Le Pen en in de VS Donald Trump. Het is de ontevreden vaak blanke, babyboomer, die zo zijn stem laat horen. Maar dat wil niet zeggen dat het referendum gewonnen moet worden. Dan gaat de lol er snel af.

Meerderheid

Een oplossing hiervoor is om bij referenda zowel een hogere drempel als een grotere meerderheid te vereisen. Bijvoorbeeld een tweederde meerderheid. Zeker bij zo’n ingrijpend besluit als Brexit. Hele toekomstige generaties gaan hier last van hebben, dus is de helft plus een niet voldoende. Mocht het tot een Nexit komen – wat nu niet te verwachten is – dan zou dan redelijker zijn.