Laatst sprak ik met een goede vriendin over het feit dat ik terugkijkend op mijn leven mij medeverantwoordelijk voel voor de puinhoop in de wereld. Ik heb veertig jaar gewerkt en nog langer bij verkiezingen gestemd. Ik werkte aldus mee aan, opereerde in en stemde voor een wereld die er nu soms grimmig uitziet. Je leest en hoort voortdurend dat we achterop raken, dat het vertrouwen afneemt, dat onze instellingen falen, dat we niet ten behoeve van het algemeen belang willen veranderen.

Opgeschoten

Inmiddels realiseer ik mij echter dat we wél wat zijn opgeschoten. Dat besef komt voort uit de boeken die ik over voorbijgegane tijden lees. Boeken, voornamelijk historische en epische romans (mijn favoriete genre), over Nederland, over Europa, maar ook las ik romans over de dekolonisatie van Afrika, de ondergang van de laatste keizer in China en de opkomst van aanvankelijk Tsjang Kai Sjek en later Mao Zedong en over de kolonisatie van Australië. Boeken dus over de periode 1800 – 2000.

Wat blijkt? 

In het FD van zaterdag 2 maart 2019 las ik een essay over kiezen van een richting, aan welke kant je wilt staan, die van de toekomst of die van het verleden (zie Bruce Mau, ‘Kies radicaal voor de toekomst’). Het verleden betekent kiezen voor populisme en Brexit, voor bijvoorbeeld wat Trump doet: tientallen verbodsregels buiten werking stellen om daarmee het winnen van fossiele brandstof verder mogelijk te maken en zelfs te intensiveren. Het gaat daarbij vooral om kolen. Als er nou één ding van het verleden is, is het wel kolen. 

Waar het mij om gaat bij dit artikel is het goede nieuws over waar we vandaan komen (ruwweg 1800) en wat in de afgelopen tweehonderd jaar bereikt is.

Een opsomming:

• besmettelijk ziektes zijn goeddeels teruggedrongen

• gratis openbaar onderwijs in veel landen

• de mens is op de maan geland

• naties bundelen krachten tegen polio, malaria, aids, ebola, armoede, honger, klimaatverandering

• er is een wereldwijde infrastructuur voor het vervoer van goederen, vliegverkeer en telecommunicatie

• meer dan vier miljard mensen hebben toegang tot internet en daarmee tot enorme hoeveelheden informatie

• de landbouw is verdrievoudigd.

In 1820 leefde 94% van de wereldbevolking in extreme armoede, het verschil tussen rijk en arm was gigantisch. Ook al heb je nu ook nog steeds superrijken, de gewone mens beschikt voor een belangrijk deel over dezelfde mogelijkheden: genieten van onderwijs, reizen, mobiele telefoons, computers, Starbucks coffee, Google. Voor miljarden mensen liggen deze mogelijkheden open.

Nog een paar feiten uit deze essay:

• rond 1850 kwam in 148 landen pokken voor, nu is dat in geen enkel land meer het geval

• in dezelfde periode steeg het aantal geletterden van 10% naar 86%

• in 1800 was in 193 landen slavernij toegestaan, nu is dat in slechts drie landen het geval

• rond dezelfde tijd telde de wereld slechts één democratie in de huidige zin van het woord (VS), nu leeft 56% van de wereldbevolking in een democratie.

Kiezen voor het verleden betekent een aantal gebieden kiezen voor verslechtering, ook op het gebied van allerlei vrijheden: vrije pers, afglijden naar autocratie zoals in Hongarije en Turkije, complotdenken.

Helaas zijn het vooral ouderen (waar ik inmiddels ook toe behoor, ha ha) die met hun hang naar het verleden het kiezen voor de toekomst bemoeilijken.

Ik noem twee titels: East Of The Sun (over Afrika), The Moon Below, (over Australië), alle twee van Barbara Bickmore. Ik zou ook Ken Follett kunnen noemen met de Kingsbridge trilogie, maar dat speelt veel eerder dan de periode in de blog genoemd. Maar versterkt wel de inhoud.