De Panama Papers zijn weer wat naar de achtergrond. Maar wat is iedereen boos! De Panama Papers onthullen wat we al lang wisten, belastingontwijking en -ontduiking gebeurt! Al eeuwen! Politici uiteraard boos (je komt immers aan de financiering van hun speeltjes), de staatssecretaris gaat onderzoek doen, hij gaat een plan ontwikkelen (dat zal hij toch wel allang gedaan hebben?). “Het spel is uit!” riep hij.

Beschaving

Op tv kon je horen zeggen dat belasting betalen een vorm van beschaving is. Dat is ook inderdaad zo. Dat vind ik ook. We hebben ons ontwikkeld van de tiende penning van Alva (ingevoerd 1569 en een van de oorzaken van de Tachtigjarige Oorlog) tot het ingewikkelde maar geaccepteerde systeem van nu.

Beschaving dus, maar wel up to a point! In de jaren tachtig ontstond het denkbeeld van de eerlijkheidscurve versus de belastingcurve. Ik leg het maar even in mijn eigen woorden uit: de belastingcurve loopt schuin op – de lijn van de alsmaar grotere belastingdruk. Naarmate die klimt, neemt de eerlijkheidscurve af – de lijn die onze bereidheid tot belasting betalen aangeeft. Op enig moment kruisen ze elkaar en dan neemt de belastingmoraal steeds verder af naarmate de belastingen toenemen. Ontwijking en ontduiking zijn het gevolg van steeds sterkere en daarmee steeds onrechtvaardiger gevoeld wordende, belastingdruk.

Te bont

Een punt van beschaving dus, maar als je het als overheid te bont maakt, ontstaat er een sfeer van gereglementeerde diefstal. De overheid is niet in staat, mede ingegeven door politieke en verkiezingsmotieven, respectievelijk peilingen, zijn begroting op orde te krijgen en dus worden de belastingen, zowel de indirecte (bijvoorbeeld de btw) als de directe (bijvoorbeeld de loonbelasting) verhoogd. Denk aan de huizenbelasting, de Woz, de belangrijkste inkomstenbron van de gemeenten. Deze wordt verhoogd met stijgingspercentages die een normaal opererend bedrijf zich niet kan veroorloven.

Het geld ligt op straat

Daar bovenop komt nog het nivelleringseffect. Ook politiek ingegeven. En dan heb je nog de besteding van het geld. Neem nou die prachtige, nieuwe gemeentehuizen die op kosten van de belastingbetaler werden gebouwd, terwijl half ‘kantoor-Nederland’ leeg staat. Of een kamerlid dat ineens met wachtgeld en al naar het buitenland vertrekt, zonder opgaaf van redenen. De werkelijkheid zal ongetwijfeld genuanceerder liggen, maar wat via de media tot ons komt is niet goed voor de belastingmoraal. Dit soort voorbeelden creëren een sfeer alsof het geld op straat ligt.

Redelijk

Zolang dit alles niet de pan uitrijst, het blijft bij incidenten, kan iedereen er wel mee leven. Men snapt ook wel dat er van alles bij komt kijken en dat er afwegingen moeten worden gemaakt en dat dat soms niet gebeurt door regeringen of colleges die van je eigen kleur zijn. Belastingheffing moet redelijk zijn of als redelijk worden gevoeld. Zodra dat niet (langer) zo is, zoekt men een uitweg en zal die altijd vinden.