het is alweer enige tijd geleden toen ik tijdens een wandeling met mijn partner, het over de moord op George Floyd in Minneapolis, Minnesota had en de massale, wereldwijde reacties daarop. Black Lives Matter. Ik uitte mijn gedachte om er een blog over te schrijven. Al pratende kwamen we tot de conclusie dat dit een moeilijk te bespreken onderwerp is, het is oppassen geblazen. Destijds tijdens de terroristische aanslagen en moordpartijen bij onder andere Charlie Hepdo in Parijs, ging het over vrijheid van meningsuiting. Ik bepleitte in een blog dat vrijheid van meningsuiting een recht is en dat er dus een plicht, een verantwoordelijkheid, tegenover staat. Met racisme is het anders: racisme en discriminatie zijn verboden. Punt. Geen enerzijds, geen anderzijds. De uitdaging is nu om er desondanks genuanceerd over te schrijven.

Geen enerzijds, anderzijds

Is het eigenlijk allemaal niet heel eenvoudig? Het gaat er immers om andersdenkenden of mensen met een andere huidskleur, geloof, of wat dan ook, niet te discrimineren.  Wederom punt. Weer geen enerzijds en anderzijds. Het gaat bij mij om een diep innerlijk gevoel, dat ik mede door mijn opvoeding – als naoorlogs kind – heb meegekregen. Want, zo direct na de oorlog, ging het bij ons aan tafel en ook op school veelvuldig over dat wat rascime en discriminatie teweeg hadden gebracht. Als kind kregen wij mee: discriminatie en racisme, er werden toen vaak andere worden voor gebruikt, is verkeerd. Overigens heb ik nooit tegen discriminatie gedemonstreerd, ook nu niet. Enfin, het gaat hier om grondrechten, of beter, om een grondverbod: geen discriminatie, geen racisme. Net als moord, ook een absoluut verbod. 

Etnisch profileren

Hoe voorkom je vervolgens dat gezagsdragers als politiemensen desondanks etnisch profileren en vooral in de VS, met alle hardhandigheid vandien. Doen ze dat omdat de gevangenissen voor tweederde vol zouden zitten met een bepaald ‘soort’ mensen. Is dit het standaard kip-en-ei verhaal? Met andere woorden, zitten de gevangenissen vol met dit soort mensen omdat ze niet deugen en wordt er daardoor etnisch geprofileerd of wordt er etnisch geprofileerd en ontstaat er zodoende een kansarme groep, die daarom in de gevangenis belandt? Ik sluit het niet uit.

Cultuurverandering?

Hoe doorbreek je het? Cultuurverandering hoor je. Dat gaat niet zomaar. Uit ervaring weet ik hoe diep de cultuur van een bedrijf, het dna, verankerd zit. Het is op zijn zachtst gezegd moeilijk te veranderen. Dat geldt ook voor de cultuur van een land. 

Symbool van slavernij

In de VS overheersen haatgevoelens jegens Afro-Americans, vooral in the Deep South. In 2015 reisde ik door dat gebied. Een road trip. Overal in de zuidelijke staten zie je nog steeds de vlag van de Confederatie uit de Amerikaanse burgeroorlog, hét symbool van de slavernij en white supremacy. Je zou toch verwachten dat eerder de Afro-Americans haatgevoelens jegens de blanken koesteren om wat hen al die eeuwen lang tijdens de slavernij en ook daarna is aangedaan.

Haat- en schuldgevoelens

Het omgekeerde is echter het geval. Ik las onlangs ergens dat dit komt door schuldgevoelens. De blanken voelen zich – onbewust – schuldig over slavernij en slecht over hun handelswijze. Omdat blanken en zwarten in de VS, vooral in The Deep South, in elkaars directe omgeving (zijn blijven) wonen en werken, worden blanken dagelijks met deze vervelende schuldgevoelens geconfronteerd. Daardoor zou uiteindelijk haat ontstaan. Hier te lande is dat anders: de vrijgelaten slaven bleven in Suriname, de Nederlanders waren ver weg en werden zodoende niet met hun schuldgevoelens geconfronteerd.

De lucht klaren

Wat is de oplossing? Is er een oplossing? Ik ga een poging doen. Net als in Zuid-Afrika in de jaren negentig onder leiding van Nelson Mandela, zou een Grote Verzoening geïnstitutionaliseerd kunnen plaatsvinden, met hoorzittingen, gemeenschappelijke sessies enzo, waardoor de haat en de schuldgevoelens eruit komen en losgelaten kunnen worden. Een langdurig en pijnlijk proces. Het lijkt op de excuses die sommige regeringen (waaronder de Nederlandse) maken voor zaken die zich in een ver verleden, in een ver land en onder totaal andere omstandigheden hebben voorgedaan. Het klaart de lucht.

Zwarte Piet

Daarnaast zijn er statements nodig, zoals het afschaffen van het ‘zwarte’ van Zwarte Piet in ons land. Laat zien dat de boodschap is aan- en overgekomen.