Vlakbij het Centraal Station in Amsterdam sta ik op een prachtige lentedag, koud maar zonnig, uit te kijken op de Schreierstoren aan de Prins Hendrikkade.

Ik maak een foto van het stadsgezicht. We zien achter de Schrijerstoren de Sint Nicolaas Basiliek. Hij torent hoog boven de bebouwing uit. Daartussen staan de typisch zeventiende-eeuwse huizen, die we kennen van zoveel andere Hollandse steden, zoals Delft en Leiden en ook van de stadjes aan het IJsselmeer. 

Vrouwen weenden bij de Schreiertoren voor hun mannen en zonen die naar zee gingen. Een prachtig bewaard gebleven gebouw, dat nu inmiddels eigenlijk ín de stad staat. Ooit stond het aan het water, aan het Binnen IJ. Vandaar uit had men een goed zicht op het Buiten IJ en verderop de Zuiderzee.

Achter mij bevindt zich dat IJ, althans wat er nog van over is. Ooit een brede, doodlopende rivier. Hij stroomde vanaf de Zuiderzee westwaarts het land in. Daar veroorzaakte hij geregeld overstromingen en oeverafslag. Tot de aanleg van het Noordzeekanaal kende de Zuiderzee en dus ook het IJ getijden. Ook Amsterdam was tot die tijd een getijdenhaven, net als alle andere Zuiderzee havens. Bij een noorderstorm kon het water wel twee meter stijgen en liepen de kades onder!

Om de Noordzee te bereiken zeilde men eeuwenlang over de Zuiderzee via de Waddenzee naar de Noordzee toe. Pas na aanleg van het Noordzeekanaal (geopend in 1876) kon men de Noordzee rechtstreeks bereiken. Zijn voorganger, het Noord-Hollandsch kanaal (geopend in 1824), voldeed niet. Het was te smal en te ondiep. Onderdeel van de aanleg van het Noordzeekanaal was de bouw van de Oranjesluizen aan de Oostkant van het Binnen IJ, waardoor Amsterdam nog voor de aanleg van de Afsluitdijk (1932) zijn getijden verloor.

De eerste uitbreiding van de stad in het IJ was de bouw van het Central Station (geopend in 1889). Daarna zouden vele inpolderingen en uitbreidingen volgen. De meer recente zijn het Java eiland en het Oosterdok. Het Oosterdok is in opkomst: behalve de Bibliotheek vestigde zich daarop onlangs ook het Conservatorium. Het gevolg is een hotel, winkels en niet te vergeten Starbucks Coffee!