Wat een spannende tijd is het toch: we leven al vier jaar in een crisis (diverse crises eigenlijk) en er zijn weer verkiezingen. En ook al gaan ze in detail steeds over net iets anders – de ene keer gaat het over de hypotheekrente aftrek (2010), de andere keer (dit jaar) bijvoorbeeld over Europa – de beloften blijven en het zwarte gat, zoals dat onlangs door iemand op de televisie genoemd werd, na de verkiezingen ook. Over dit zwarte gat wilde ik het eens even hebben.
Want na de verkiezingen zullen er compromissen gesloten worden, en doen de wedstrijden, het gezuig, groene en rode knoppen er niet meer toe: ze verdwijnen in het zwarte gat. Net als de details, de statements en de beloften. Die zijn allemaal verdwenen. Dat kan in ons stelsel ook niet anders. Maar vooral de interviewers maken overal een wedstrijd van – wie wint het debat, ‘u kunt nú stemmen’ – of ze zuigen net zolang tot een lijsttrekker zich een statement laat ontlokken, dat hem gedurende de verkiezingen blijft achtervolgen. De interviewers spelen elkaar de bal toe, al of niet via het nieuws en andere radio- en tv-uitzendingen. Of een lijsttrekker heeft op de rode knop gedrukt in plaats van de groene, of andersom. Alsof de oplossingen van de politieke issues zich in een ja of nee laten vangen.
Wat is bij verkiezingen dan wel van belang? Waar moeten we dan wel op letten?
Ik denk dat het vooral van belang is om een gevoel te krijgen hoe een lijsttrekker na de verkiezingen met dat zwarte gat zal omgaan. Dat hij of zij goed kan debaten, is naar mijn idee dus niet relevant. Ook zijn of haar ideologie doet er maar ten dele toe. Belangrijk is, hoe sterk is zijn of haar leiderschap, hoe standvastig, resp. hoe goed kan een lijsttrekker na de verkiezingen onderhandelen. Hoe zal hij voor de natie als geheel zorgen, hoe zal hij daar leiding aan geven. Dáár gaat het om, dáár zitten we op te wachten. En daar dienen we tijdens de verkiezingscampagnes een gevoel bij te krijgen.Want de oplossingen voor allerhande inhoudelijke zaken komen ná de verkiezingen, in elkaar gezet door goede leiders.
En gelukkig, omdat we met meer dan twee partijen zijn, gaat het de ene keer wat naar rechts, de andere keer iets naar links, heel veel maakt het niet uit. Gevaren zijn er ook: men staat steeds onder meer druk van de waan van de dag. Dus ook daar dienen we op te letten: hoe gaat de lijsttrekker om met die druk en dus vooral ná de verkiezingen. En daar willen we vóór de verkiezingen een gevoel voor krijgen.
Dat maakt het ingewikkeld, daarom is het niet in een eenvoudig ja of nee te vatten.